دین عبارت است از «اعتقاد به آفریننده‎ای برای جهان و انسان و دستورات عملی متناسب با این اعتقاد» حال باید دید آیا ادیان الهی در جوهره (و ذات) با هم تفاوت دارند و یا در ظاهر شکل (و محدوده دستورات و احکام) طبق تصریح برخی از آیات قرآن اساس و جوهره و شالوده ادیان یکی است و ادیان آسمانی و شرایع الهی در اساس و اصول و جوهره با هم تفاوتی ندارند که در این بخش آسمونی به بررسی آن می پردازیم و همه آن ادیان در سه اصل کلی : 1- اعتقاد به خدای یگانه 2- اعتقاد به قیامت 3- اعتقاد به بعثت پیامبران از طرف خداوند متعال مشترک هستند اصول و معارفی که به نخستین پیامبر الهی وحی شده است با آن‎چه به آخرین آنان فرو فرستاده شده است در اساس و جوهره یکی است. آدم ـ علیه السّلام ـ و خاتم ـ صلّی الله علیه و آله ـ بر یک اساس کارکرده و یک هدف را تعقیب کرده‎اند. شریعت و دین آسمانی در آغاز کار بسان هسته و دانه‎ای بوده است که با گذشت زمان، و تکامل ملّت‎ها، و تکامل عقل‎ها و تمدن‎ها به صورت درختی برومند و پربار درامده باشد. گواه ما بر این سخن که جوهره و اساس همه‎ی ادیان یکی است آیات زیر است : 1. «از امور دین آنچه را به نوح سفارش کرده بودیم برای شما نیز مقرر داشتیم» یعنی اصول و پایه‎های دین شما همان اصول و پایه‎های شریعت نوح است. 2. «إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلامُ؛ براستی دین در نزد خدا اسلام است» یعنی دین الهی در زمان‎های گذشته و آینده و در تمام دوران‎ها همان اسلام (تسلیم) بوده است و جوهره همه‎ی شرایع آسمانی در حقیقت یکی بوده‎اند، مخصوصاً با توجّه به این نکته، که دین در قرآن فقط به صورت مفرد (دین) آمده است نه به صورت جمع (ادیان) این نشان می‎دهد، که جوهره ادیان یکی است. 3. قرآن در پاسخ یهود و نصاری که ابراهیم ـ علیه السّلام ـ را یهودی یا نصرانی معرّفی ‎کرده می‎فرماید: «ابراهیم نه یهودی بود، و نه نصرانی، بلکه او بر آیین توحید و یک فرد مسلمان بود و هرگز از مشرکان نبود» البتّه مقصود از اسلام در این آیات همان تسلیم بودن مطلق در برابر خداست، چنان‎که علی ـ علیه السّلام ـ اسلام را این‎گونه معرّفی فرمود «الاسلام هو التسلیم» واقعیت اسلام همان تسلیم بودن در برابر خداوند است و قرآن هم در پیام جهانی خود می‎گوید: «… ای اهل کتاب ما شما را به یک اصل مشترک دعوت می‎کنیم، غیر خدا را نپرستیم، کسی را شریک او ندانیم برخی از ما برخی دیگر را به خدائی نپذیرد و هرگاه آنان از (این دعوت) برتافتند بگویید گواه باشید که ما مسلمانیم.

تفاوت در راهها و (شرعه‎ها)

اصل و اساس ادیان همه با هم هماهنگ بوده و یک هدف را تعقیب می‎کرده‎اند، ولی در تشریع قوانین و احکام فرعی با هم اختلاف و تفاوت داشته‎اند، و این تفاوت‎ها معلول و مولود اوضاع و احوال اجتماعی و جغرافیایی و… هر دوره بوده است .مثلاً در دوران نخستین زندگی بشر نه حکومتی بوده و نه ارتباطی میان آن برقرار بود، در چنین دورانی تعالیم و برنامه‎های آسمانی، بسیار ساده و کم و کوتاه بود، هر چه بشر ترقی کرد برنامه‎های گسترده‎تر شد و روز به روز دستورهای تازه‎ای، در برنامه‎های آسمانی گنجانیده شد، تا نوبت به شریعت اسلام رسید و خدا آخرین پیامبر خود را به سوی بشر فرستاد و دین خود را با فرستادن او کامل کرد و سرانجام پیروان این آیین و کتاب، از آمدن پیامبر و کتاب و شریعت دیگری بی‎نیاز شدند در واقع اختلاف ادیان مثل مراتب کتاب‎های درسی از دبستان تا دانشگاه است، که در دوره ابتدائی مسائل ساده و کم عمق است ولی در دوران دانشگاه کتابها پیشرفته و کامل و عمیق می‎شوند و قرآن هم به همین اختلاف اشاره دارد، آن‎جا که می‎گویدک «لِکُلٍّ جَعَلْنا مِنْکُمْ شِرْعَهً وَ مِنْهاجاً» ما برای هر یک شما، آیین و طریقه روشنی قرار دادیم. «شرع» و «شریعه» راهی را می‎گویند که بسوی آب می‎رود و به آن منتهی می‎شود، و این‎که دین را شریعت می‎گویند از آن نظر است که به حقایق و تعلیماتی منتهی می‎گردد که مایه پاکیزگی و طهارت و حیات انسانی است.