همانطور كه می‌دانيم برای ايجاد انقباض و انبساط لازم جهت پمپ كردن خون به نقاط مختلف بدن يا به عبارت ديگر ايجاد فشار خون مناسب برای به حركت در آوردن خون در سيستم انتقال خون بدن،عضلات قلب نياز به يك سيستم مستقل تحريك الكتريكی دارند. يكی از مشخصه های مهم كه بيانگر سلامتی  يا بيماری قلبی است، چگونگی عملكرد اين سيستم است. برای اينكه بتوان نحوه كاركرد اين سيستم را مورد مطالعه قرار داد، راه های گوناگونی وجود دارد. يكی از قديمی ترين و پركاربرد ترين روش‌ها، مطالعه چگونگی انتشار سيگنال‌های الكتريكی قلب است. به وسيله الكتروكارديوگراف (ECG) می توان سيگنال های الكتريكی حاصل از عملكرد الكتريكی قلب را با نمونه برداری از نحوه انتشار اين سيگنال در نواحی مختلف بدن مورد مطالعه و سنجش قرار داد.

ECG

‌قسمت‌های اصلی يک ECG
1- صفحه كليد: اين قسمت بسته به مدل وشركت سازنده ECG ‌بـه لـحـاظ شـكـل ظـاهـری و نـوع كليدها می تواند بسيار متفاوت باشد ولی به وسيله آن‌ها بايد بتوان كارهای زير را انجام داد:

1-1 - كـليد روشن و خاموش كردن دستگاه : به وسيله آن می‌توان دستگاه را روشن و خاموش كرد.
1-2 - كلـيـد انتـخـاب نـوع عـملكرد دستگاه از نظر دستی يا خودکار: اگر با اين كليد، مُـد كاری دستگاه بر روی Manual ‌گذاشته شود؛ اپراتور قادر خواهد بود تا از ميان ليدهای دوازده گانه، هركدام را كه مورد نياز است انتخاب‌كند. در حالی‌كه با انتخاب مُـد كاری Auto ‌دستگاه به طور خودكار كليه دوازده ليد را گرفته و چاپ می كند.
1-3- كـلـيـد انـتـخـاب سـرعـت: به وسيله اين كليد اپراتور دسـتـگـاه مـی تـواند بسته به نوع بيمار و توصيه پزشك، سرعت حركت كاغذ را انتخاب كند. سرعت حركت كاغذ می تواند يكی از مقادير 5 ، 25 يا ۵۰mm/s را به خود اختصاص دهد.
1-4- كـلـيد تنظيم ضريب تقويت موج خروجی (gain): به وسيله اين كليد می توان اندازه موج رسم شده بر روی كاغذ را تنظيم كرد. مقادير معمول  گين 5/0 ،‌ 1  يا cm/mv2 است.
1-5- كليد فيلتر: از اين كليد برای فعال يا غيرفعال كردن فيلتر دستگاه استفاده می شود.
1-6- كـلـيـدهـای انـتـخـاب لـيـد: بـه وسـيـله اين كليدها در صـورتی‌كه در مُـد كاری Manual ‌باشد، می توان ليد مورد نظر خود را انتخاب كرد. قابل ذكر است كه اين كليد ( يا كليدها ) در مُـد Auto ‌غيرفعال هستند.
1-7- كـلـيـد mv1: به وسيله اين كليد يك سيگنال به اندازه mv1 ‌در خروجی ايجاد می شود كه به جهت تست خروجی و نيز تنظيم قلم می توان از آن بهره جست.
1-8- كليد تنظيم صدا: به وسيله آن می‌توان بيزر (Beezer) دسـتگاه را قطع يا شدت صدای آن را تنظيم كرد. اين كليد در بعضی از مدل‌ها وجود ندارد.
1-9- كليد شروع  (start): به وسيله اين كليد و پس از انجام تنظيمات لازم، دستگاه شروع به گرفتن نوار از بيمار می كند.
1-10- كليد پايان (stop): در مُـد کاری Manual ‌برای اتمام كار بايد از اين كليد استفاده كرد. در بسياری از دستگاه های  ECG ‌كليد Start ‌و Stop ‌در يك كليد ادغام شده اند.
2- اتصالات: مشتمل بر كابل برق، سيم اتصال زمين (Earth) و كابل اتصال ليدها است.
* كابل برق جهت تامين جريان و ولتاژ مورد نياز دستگاه از برق شهری است.
* به منظور رعايت مسائل ايمنی و جلوگيری از اثرات نـامـطـلـوبی كه امواج الكتريكی و الكترومغناطيسی موجود در مـحـيـط بـر روی كيفيت ECG گرفته شده از بيمار می گذارد، اسـتـفـاده از كـابل اتصال زمين الزامی است. بسته به امكانات موجود می‌توان از كابل كشی زمين، لوله كشی آب، شوفاژ و در نهايت در صورت در دسترس نبودن هيچ يک از موارد فوق، از تخت بيمار برای اتصال سيم زمين استفاده كرد.
* كابل اتصال ليدها بسته به نوع دستگاه می تواند شامل 3 ، 6 يا دوازده ليد باشد ولی اكثر دستگاه‌های ECG ‌موجود در بازار، تـوانـايـی دريـافت و پردازش دوازده ليد را دارند. قسمت‌های تشكيل دهنده اين كابل به شرح زير است:

سوكت اتصال كابل به دستگاه  ECG
مـدار الكتريكی محافظ تقويت كننده: دستگاه‌های الـكتروشوك و الكتروكوتر باعث اعمال ولتاژهای بالايی به بدن می شوند. با توجه به اينكه همزمان با كار اين دستگاه‌ها، نياز به ثبت ECG نيز هست؛ لذا نياز به مداری داريم تا از تقويت كننده محافظت كند.
ولتاژ آتش: به ولتاژی می گويند كه اگر به دو سر لامپ نئونی اعمال شود، مقاومت آن تغيير كرده و به صورت يك اتصال كوتاه در مدار عمل می كند. طبق استاندارد AAMI ‌جريان ورودی تقويت كننده نبايد از 50 ميكروآمپر تجاوز كند. لذا برای اين مـقـصــود از ديـودهـايـی اسـتـفـاده مـی شـود كـه در حـالـت عـادی مقاومت كمی دارند ولی با افزايش جريان ورودی مقاومتشان افزايش يافته و نمی گذارند جريان ورودی به تقويت كننده از اين حد تجاوز كند.
3- صفحه نمايش: صفحه نمايش از قسمت‌های الزامی دستگاه نيست و در مدل‌های قديمی و برخی از مدل‌های جديد نيز از ابزارهای ديگری برای نمايش اطلاعات سود می جويند. صـفـحـه هـای نـمـايش به كاررفته در انواع مختلف ECGهای مـوجـود در بـازار از نـوع LCD هـای سـياه و سفيد تك خطی يا گـرافـيكی و نيز LCDهای رنگی هستند و بسته به نوع و مدل دسـتـگـاه از آن‌هـا بـرای نـمـايـش تـنـظيمات دستگاه و در برخی مـدل‌هـا نـمـايـش خـروجـی ECG گـرفـتـه شده از بيمار، استفاده می‌شود.
 ‌4- برد تغذيه (power): اين برد وظيفه تبديل ولتاژ برق شهری را به ولتاژ مورد نياز دستگاه برعهده دارد و بسته به نوع دستگاه از قسمت‌های مختلفی تشكيل می شود كه عمده ترين آن‌ها به شرح زير است:
 سلكتور V 110/220  ( فقط در بعضی از مدل‌ها )
 فيوز محافظ ( فقط در بعضی از مدل‌ها )
 مدارات ايزولاسيون
 ترانس كاهنده يا اتوترانس كاهنده
 مدارات يكسو كننده
 مدارات تثبيت كننده
 فن ( فقط در بعضی از مدل‌ها )
ورودی برق DC ( فقط در بعضی از مدل‌ها )
 ‌5- باطری: اغلب ECGهای موجود علاوه بر استفاده از برق شـهـری، از يـك بـاطـری قـابـل شـارژ نـيز به جهت تامين انرژی الكتريكی مورد نياز دستگاه در مواقعی كه استفاده از برق شهری ممكن نيست سود می جويند.

انـواع باطری هـايی كه در  ECGهای گـوناگـون به كار می‌روند عبارتند از:
باطری های نيكل كادميوم NI-Cd
 باطری های سرب اسيد  SLA
6- چا‌پگـر يا ثبات (RECORDER): بـه جـهـت چـاپ اطلاعات ECG گرفته شده از بيمار بر روی كاغذ، از اين سيستم استفاده می شود و شامل قسمت‌های زير است:
 رسام : كه وظيفه ثبت اطلاعات را بر روی كاغذ به عهده دارد و از لحاظ نحوه ثبت اطلاعات به گونه های زير تقسيم بندی می‌شود:
- رسام‌های دارای قلم‌ جوهری  
- رسام‌های دارای قلم‌حرارتی
- رسام‌های ماتريس حرارتی يا كريستال حرارتی (امروزه به دليل مزايای مختلفي كه دارد، از دو مدل ديگر پركاربردتر است. بسته به نوع دستگاه می‌تواند در آن واحد يك يا چند موج را بر روی كاغذ رسم كند.)
 سيستم تغذيه كاغذ: وظيفه تامين كاغذ مورد نياز رسام را به جهت رسم نمودار ECG و با سرعت مورد نظر اپراتور به عهده دارد. برای اين كار از يك موتور DC ‌استفاده می‌شود كه برای تغيير سرعت آن، ولتاژ كاری آن را به وسيله مدارات كنترلی تغيير می دهند. برای هدايت كاغذ از مخزن تا مقابل رسام و درنهايت خروج آن از دستگاه، از يك سری غلطك و چرخ‌دنده استفاده می شود.
 مـخـزن كـاغـذ: كـاغـذ مـورد نياز چاپگر را در خود ذخيره می‌كند.
 سنسور كاغذ: وجود كاغذ را در مخزن كاغذ بررسی كرده واتمام آن‌را به وسيله آلارم به اپراتور اعلام می كند.  

کالیبراسیون

 ‌7- تـقـويت كننده: تقويت كننده ECG يك تقويت كننده ديـفـرانـسـيـل اسـت كـه آمپدانس ورودی بالايی دارد و بايد به نـحــوی طــراحـی شـود كـه در مـقـابـل فـشـارهـای ولـتـاژ بـالای الكتروشوك و الكتروكوتر مقاوم باشد. پهنای باند فركانسی اين تقويت كننده بين 05/0هرتز تا 100هرتز است. علاوه براين تقويت كننده ECG ‌بايد دارای فيلترهای مناسب جهت حذف سـيـگـنـال‌هـای مـزاحـمـی كه بر روی دستگاه تاثير می گذارند، باشد.

8-سـيـسـتـم پردازش، ذخيره وانتقال اطلاعات: اين سيستم بسته به نوع و مدل دستگاه می تواند كاملا با امكانات متفاوتی ظاهر شود و از سيستم انتخاب ليدها گرفته تا ذخيره اطلاعات بر روی انـواع حـافـظـه هـا، ارسـال اطـلاعـات بـر روی شـبـكـه، امكان تبادل اطلاعات از طريق مودم، تشخيص آريتمی ها و گزارش آن‌ها به اپـراتـور در جـهـت تـشـخـيـص سـريـع بـيـمـاری و تـبـادل اطـلاعـات با كامپيوتر از طريق پورت‌های دستگاه‌ را دربرگيرد.

نگهداری و سرويس دستگاه
1- در هنگام استفاده از ECG حتما بايد از سيم زمين استفاده شود.
2- پس از هرنوبت كاری يا حداقل روزی يك بار الكترودها بايد با پنبه و الكل شستشو داده شوند.
3- درصورت گير كردن كاغذ در بين غلطك‌ها، هرگز نبايد آن را به وسيله اجسام سخت خارج كرد.
4- حداقل هفته ای يك بار بايد نوك‌ قلم يا كريستال حرارتی با پنبه و الكل سفيد تميز شود.
5- همواره بايد از كاغذهای استاندارد و مناسب استفاده كرد و از به كاربردن كاغذهايی كه بزرگتر يا كوچكتر از سايز كاغذ دستگاه هستند، خودداری كرد.
6- اگر در ECG از باطری‌های NI - CD ‌استفاده شده است، برای طولانی تر شدن عمر آن‌ها حتما بايد اين باطری‌ها به طور منظم شارژ و دشارژ شوند.
7- اگر در دستگاه ECG ‌از باطری های سربی استفاده شده است، هرگز اين باطری‌ها نبايد كاملا دشارژ شوند و بهتر اين است كه دستگاه همواره پس از استفاده، برای شارژ شدن باطری به برق متصل شود.

كاليبراسيون روزانه و هفتگی دستگاه ECG
دسـتـگـاه‌ ECG ‌بـيـمارستانی، ابزاری پيچيده است و همواره تحت شرايط سيار بايد قابل اطمينان باشد. در اكثر بيمارستان‌ها، از سـوی پرسنل اتاق عمل، مراقبت كمی از دستگاه‌ها به عمل می‌آيد، اما در حال حاضر، بسياری از بيمارستان‌ها يك تكنسين ECG يـا تـكـنـسـيـن تـجهيزات پزشكی را برای بازرسی  مرتب دستگاه درنظر می گيرند و تعميرات جزئی را برای دستگاه‌های ECG ‌انجام می دهند.
روش مـنـاسـب، بـرای بـازرسی عملكرد روزانه يا هفتگی به شرح زير است:
* دستگاه را روشن كرده و اجازه دهيد تا برای يك دقيقه يا بيشتر گرم شود.
* سوئيچ عملكرد را روی Run ‌و سوئيچ انتخابگر ليد را در وضعيت STD ‌قراردهيد و بررسی كنيد كه آيا اثری مشهود است يا خير.
* دكمه كاليبراسيون mv‌1 راچند بار فشار دهيد. يادداشت كنيد كه:
1) آيا لبه‌های عمودی پالس، قابل مشاهده هستند؟
2) آيا كنترل حساسيت را می‌توان برای فراهم كردن حداقل mm‌1 انحراف، تنظيم كرد؟
3) آيا پالس به طور معقول مربعی است؟
4) كنترل وضعيت را از طريق محدوده كلی‌ تنظيم كنيد و يادداشت كنيد كه آيا سوزن قادر به حركت به محدوده‌ها هست يا در بالا و پايين حاشيه‌های كاغذ متوقف می‌شود؟
همه كانكتورهای الكترود را در انتهای كابل بيمار به يكديگر متصل كنيد و سپس سوئيچ انتخابگر ليد را درهر دوازده وضـعـيت بچرخانيد. بايد يك خط مبنای پايدار و آرامی روی كاغذ در همه وضعيت‌های سوئيچ مشاهده شود. اين آزمايش، يك سيم باز را در كابل تشخيص خواهد داد.
* هنگامي كه انتخابگر ليد در  وضعيت STD ‌است و دكمه كــالـيـبــراسـيــون mv‌1 فـشـارداده مـی‌شـود، حـسـاسـيـت را بـرای انـحـراف ۱۰mm تـنـظـيم كنيد. دكمه كاليبراسيون mv‌1 را فشار داده و نگهداريد. سوزن بايد ۱۰mm منحرف شود و سپس  آرام به وضعيت اصلی خود بازگردد.
سازندگان دستگاه ECG، ممكن است روش استادانه‌تری را بـرای بـازرسـی سـالانـه يـا نـيـم سال معين كنند. اما روش فوق‌ متداول‌ترين اشكالات ايجاد شده را تعيين خواهدكرد و امكان تصحيح آن‌ها را می‌دهد و آن را می‌توان در عرض فقط چند دقيقه برای هر دستگاه انجام داد.

 اشكالات متداول ECG و رفع آن‌ها
اشـكـالات مـكـانـيـكـی يـا الـكـتـريكی داخلی، فقط گاهی در دستگاه‌های ECG رخ می‌دهد، با اين وجود، درهنگام كار آنـقـدر حـادثـه اتـفـاق مـی افـتـد كه بسياری از پرسنل بيمارستان تصور می‌كنند دستگاه‌های ECG ‌هميشه  دارای اشكال است، اما در بسياری از موارد، بد عمل كردن دستگاه ناشی از عملكرد اپراتور است و می‌توان آن را به وسيله يك تنظيم يا تعمير ساده تصحيح كرد.

مشكلاتی كه درمثال‌های زير بررسی می شوند به طـور رايـج، روزانـه در بـسـيـاری ازبـيـمـارسـتـان‌هـای بزرگ رخ می‌دهند.

مثال 1:
نـشـانـه: دسـتـگـاه كـار می كـنـد امـا سوزن با نوك حرارتی نمی‌نويسد يا بسيار كم رنگ می‌نويسد.
دلايـل احـتـمـالـی: 1) گرمای خيلی كمی روی نوك سوزن است. 2) فشار سوزن روی كاغذ، كافی نيست.
رفع عيب:
استفاده از يك پروب عايق شده نظير يك پيچ گوشتی و به آرامی فشار دادن سوزن روی كاغذ.
اگر يك خط تيره روی كاغذ ظاهر شد، مشكل در ارتباط با فشار است. اما اگر هيچ خط تيره‌ای ظاهر نشده، مشكل مرتبط با حرارت است.

راه حل‌ها:
جـهــت اطـمـيـنــان از عــدم گــرم شــدن هـيـتــر، ولـتـاژ هـيـتـر را درسيم‌های سوزن بازرسی كنيد. اگر ولتاژ صحيح نيست، برای رفع عيب به دفترچه راهنمای سرويس مراجعه كنيد.
فشار سوزن را تنظيم كنيد. هرگزحدس نزنيد، چون مدل‌های مختلف در فشار مناسب ممكن است به مقداری بين 2و20 گرم نياز داشته باشند. از يك گيج فشار سوزنی استفاده كنيد. برای مقدار صحيح به دفترچه راهنمای سرويس مراجعه كنيد. در برخی مدل‌ها فشار بايد در يك ولتاژ خاص هيتر ساخته شود.

مثال 2:
نشانه: اثر لكه‌دار
دلايل احتمالی: سوزن فرسوده يا بد گذاشتن كاغذ
رفع عيب:
 كـاغـذ را بررسـی كـرده و اگـر درسـت بـود، سـوزن را برای فرسايش سوراخ يا ديگر عيوب بازرسی كنيد.
 بدگذاشتن كاغذ يكی ازمتداول‌ترين ايرادها است و در اكثر موارد، خطا از بای پس كردن ترمز كاغذ يا ميله‌های كشش ناشی می شود.
مثال 3:
نشانه: ‌ثبت ضعيف
دلايل احتمالی: مشكلات مكانيكی الكترونيكی، سوئيچ ليد خراب يا كانكتور ورودی ‌خراب، كابل خراب بيمار يا اتصال نامناسب به بيمار
رفع عيب:
1- سوئيچ انتخابگر ليد را در وضعيت STD ‌قرارداده. همه الكترودها را به يكديگر متصل كنيد و دكمه كاليبراسيون mv‌1 را فشار دهيد.
2- اگر پالس‌های كاليبراسيون طبيعی ظاهر شوند، مشكل اتصال به بيمار است.
3- اگر همچنان  مشكل باقی ماند، مرحله اول را با استفاده از يـك كـابـل سـالـم با يك دو شاخه Deadhead ‌تكرار كنيد (يعنی كـانـكتور ECG ‌با همه پايه‌ها به يكديگر متصل شده‌اند). اگر مـشـكـل برطرف شد، كابل خراب بيمار را تعویض كنيد اما اگر مشكل همچنان باقی بود،‌ اشكال از داخل دستگاه است. برای رفع عيب به دفترچه راهنمای سرويس مراجعه كنيد.
4- ممكن است تداخل ۶۰Hz و  پتانسيل‌های عضله و ديگر آرتيفكت‌های بيوالكتريكی نيز وجود داشته باشد.

جهت ثبت نام در دوره های تعمیر تجهیزات پزشکی وارد لینک زیر شوید: