معرفی رشته مهندسی پزشکی:
همینطور که میدونیم پزشکی در تاریخ بشریت سابقه طولانی داره اما اومدن تکنولوژی اثر بزرگی بر خدمات درمانی گذاشته و به نحوی پزشکی رو متحول کرده و انقلابی در اون به وجود آورده و مهندسین در جنبه های مختلف پزشکی درگیر شدن.هدف مهندسین پزشکی مقابله با بیماری ها و امراض از طریق وسایل مختلفی مانند پردازشگرهای تصاویر،هوش مصنوعی و… برای تحقیق،تشخیص و درمانه تا سطح سلامت فردی و اجتماعی یک جامعه رو ارتقا بده از این رو، مهندسین پزشکی اعضای جدید جامعه پزشکی به شمار میرن و دانشمندا هم این رشته رو پلی بین علوم مهندسی ،فیزیکی و پزشکی میدونن.
در دبیرستان باید شاخه نظری و رشته ریاضی رو خوند و بعد از آوردن رتبه مناسب در کنکور میشه این رشته رو انتخاب کرد. در این مقاله مروری بر مهندسی پزشکی در جامعه امروزی خواهیم داشت.
مهندس پزشک کیست؟
مهندس پزشک تخصص های کلاسیک مهندسی مثل راه اندازی دستگاه ها و آنالیز سیستم ها،طراحی کاربردهای عملی و…را در حوزه ی بیمارستان ها،کارخانه ها و مانند آن پیاده میکنه و از این تخصص ها برای حل مشکلات زیست شناسی(biology )وعلوم پزشکی (medical)هم استفاده میکنه به همین دلیله که در این رشته بخصوص در سطح کارشناسی به علوم پزشکی و زیستی توجه میشه.
در مورد محدوده کار رو به افزایش این مهندسین میشه به توسعه وسایل پزشکی و دندانپزشکی و همچنین به ساخت تولیدات جدید بیولوژیکی،وسایلی برای جایگزین کردن اعضا بدن،وسایل و پروتزهای درمانی و … اشاره کنیم.
زمینه های کار در مهندسی پزشکی:
در بسیاری از زمینه ها از توانایی های مهندسین پزشکی استفاده میشه و درواقع فعالیت های اونها بستگی به محیط پزشکی داره که در اون مشغول به کار هستن برای مثال سیستم های فیزیولوژیک بدن انسان رو مدلسازی میکنن یا کمک های ارتباطی برای معلولین رو طراحی میکنن یا اینکه تحقیقاتی درباره مواد جدید برای ساخت ارگان های مصنوعی قابل کاشت انجام میدن،یک سری نرم افزارها برای آنالیز اطلاعات حاصل ازتحقیقات پزشکی و زیست شناسی مینویسن و این ها تنها نمونه‌ی کوچیکی از فعالیتهای مهندسین پزشکیه.
وهم چنین تحقیقاتی رو هم انجام میدن که این تحقیقات مفهوم گسترده ای داره و هم شامل کاربرد مناسب مهندسی در پزشکی و هم علوم زیستیه. به همین دلیله که گفتیم در مهندسی پزشکی تخصص مهندسی به همراه دانش و مهارت با نیاز های پزشکی ترکیب میشه تا سطح سلامت بالا بره.
زمانیکه مهندس پزشک عضوی از گروه شامل پزشکان،پرستاران و تکنسین ها باشه موارد زیر رو برای مراقبت های بهداشتی و سلامت انجام میده:
طراحی تجهیزات و دستگاه ها
گردآوری علوم از منابع متعدد برای توسعه روش های جدید
انجام تحقیقات برای دستیابی به دانشی که برای حل مسایل جدید مورد نیازه
گرایش های مهندسی پزشکی:
مهندسی پزشکی شامل گرایش های بیوالکتریک، بیومکانیک، بیومواد و مهندسی توانبخشی و ارتوپدیه. البته لازم به ذکره که با پیشرفت علم و تکنولوژی و باز شدن دریچه های جدیدی از علوم به خصوص زیست شناسی و علوم پزشکی تعداد این گرایش های کلی و گرایش های تخصصی رو به افزایشه و فرصت های شغلی با توجه به علاقه هم به همون میزان افزایش پیدا میکنه.
بیوالکتریک:
هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند از عهده تجهیز، نگهداری و طراحی دستگاه‌های پزشکی برآیند؛ یعنی مهندس الکترونیک مجربی باشند که با زمینه‌های پزشکی نیز آشنایی داشته و بتوانند دستگاه‌های پزشکی را طراحی کرده و بسازند یا اینکه مسؤول سفارش دستگاه از خارج از کشور باشند.این گرایش از مهندسی پزشکی دامنه بسیار وسیعی را شامل می شود اما در تعریفی کوتاه ، بیوالکتریک را می توان علم استفاده از اصول الکتریکی ، مغناطیسی و الکترومغناطیسی در حوزه پزشکی دانست ؛ همچنین الگوبرداری از سیستم های بیولوژیکی در طراحی های نوین مهندسی نیز در حیطه این علم قرار دارد . در واقع یک مهندس بیوالکتریک علاوه بر این که به تمام گرایشهای مهندسی برق (به ویژه گرایش الکترونیک در مقطع کارشناسی و گرایشهای کنترل و مخابرات در مقاطع بالاتر) با دیدگاهی از حوزه علم خود نظر دارد ، از برخی از شاخه های مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات نیز در حیطه علم مهندسی پزشکی یاری می جوید .
بیومکانیک:
دانشجوی مهندسی پزشکی گرایش بیومکانیک با به کارگیری مفاهیم مکانیکی در زمینه‌های پزشکی آشنا میشود. اهمیت این رشته زمانی آشکار میشود که بدانیم جلوه‌های مختلف انسانی، جنبه‌های مکانیکی قوی دارد. مثلاً در ساخت دست یا پای سیبرنتیکی و قلب مصنوعی باید یک متخصص بیومکانیک در مورد نحوه حرکت اندام‌های یاد شده نظر بدهد. همچنین در زمینه سازگاری محیط صنعتی و غیرصنعتی با بدن انسان علم بیومکانیک نقش مهمی را ایفا میکند.تقريباً در اوايل دههُ 70 ميلادی ، جامعهُ بين المللی واژه "بيو مکانيک" را برای دانش مطالعه سيستم های حياتی از ديد مکانيکی انتخاب نمود. بيو مکانيک از ابزار مکانيک برای مطالعات آناتوميکی و بررسی کارکرد اندام حياتی استفاده می کند. ااين علم طيف گسترده ای را از مطالعه تئوری تا کاربردهای عملی می پوشاند. مطالعه کامل مکانيک شامل دو موضوع اساسی می باشد: استاتيک، که مطالعه اجسامی است که، در اثر نيرويی که بر آن ها ااعمال می شود، در حال سکوني يا وضعيت تعادل باقی می‌مانند و ديناميک، که مطالعه اجسام متحرک است. ديناميک را به نوبه خود می توان به زير گروه های سينماتيک و سينتيک تقسيم بندی نمود. سينماتيک را می توان علم حرکت ناميد، زيرا ااين علم، در مورد روابطی بحث می کند که مابين جابجايی ها، سرعت ها و شتاب ها در حرکت انتقالی و دورانی وجود دارند. اين علم با نيروهای درگير کاری ندارد بلکه فقط به توصيف حرکت ناشی از آن ها می پردازد. سينتيک در مورد اجسام متحرک و نيروهايی بحث می کند که عمل می نمايند تا ايجاد حرکت کنند.
بیومواد:
بیوالکتریک را می توان علم استفاده از اصول الکتریکی، مغناطیسی و الکترومغناطیسی در حوزه پزشکی دانست ؛ همچنین الگوبرداری از سیستم های بیولوژیکی در طراحی های نوین مهندسی نیز در حیطه این علم قرار دارد .
هدف رشته مهندسی پزشکی بیوالکتریک تربیت متخصصانی است که قادر باشند از عهده تجهیز، نگهداری و طراحی دستگاه‌های پزشکی برآیند؛ یعنی مهندس بیو الکتریک باید با زمینه‌های پزشکی نیز آشنایی داشته و بتواند دستگاه‌های پزشکی را طراحی کرده و بسازد یا اینکه مسؤول سفارش دستگاه از داخل و خارج از کشور باشد.
در واقع یک مهندس بیوالکتریک علاوه بر این که از تمام گرایشهای مهندسی برق در حیطه خود استفاده می کند ، از برخی از شاخه های مهندسی کامپیوتر و فناوری اطلاعات نیز در حیطه مهندسی پزشکی یاری می جوید .
برخی از قابلیتهای یک مهندس بیوالکتریک بعد از فارغ التحصیلی عبارتند از :
- پردازش تصاویر پزشکی و سیستمهای تصویربرداری
- طراحی سیستمهای گفتاردرمانی
- ساخت وسایل توانبخشی و طراحی بخشهای الکترونیکی و کنترل اعضاء و اندام مصنوعی
-- طراحی سیستمهای مانیتورینگ بیمارستان و ساخت و طراحی سیستمهای آزمایشگاهی پزشکی
- پردازش علائم حیاتی
- مدلسازی سیستمهای بیولوژیک
مهندسی توانبخشی و ارتوپدی:
از مهندسی پزشکی توانبخشی با عنوان Medical Rehabilitation Engineering نیز یاد می شود. با مطالعه این بخش، رشته ی مهندسی پزشکی توانبخشی را بهتر بشناسید. توانبخشی در لغت به معنی افزایش قابلیتهای حسی و حرکتی است. خدمات توانبخشی نه تنها برای اشخاص ناتوان بلکه برای افراد سالم نیز مفید هستند. بعنوان نمونه میتوان به دستاوردهای جدید بشر در ابداع تکنیک‌های توانبخشی موثر برای درمان ضایعات و افزایش قابلیتهای سیستم عصبی- عضلانی اشاره کرد. این تکنیک‌ها قابلیتهای حسی و حرکتی معلولان را افزایش میدهد، به افراد عادی جامعه که دچار ضایعات و بیماری‌های حاد یا مزمن سیستم عصبی- عضلانی مبتلا هستند (مانند کمر درد و یا گرفتگی یا کوتاهی عضلات) در تسریع درمان کمک می‌نماید.
سیستم عصبی ـ عضلانی ـ اسکلتی بدن انسان بنابه دلایل و عوامل مختلف درونی یا بیرونی دچار اختلال در عملکرد و بیماری میشود. بسیاری از این مشکلات نیاز به اقدامات و درمانهای توانبخشی دارند. در علوم توانبخشی مکانیزمهای درمانی به کمک علوم و تکنولوژی مهندسی برای بهبود و توانمندسازی انسان توسعه یافته است. متخصصان توانبخشی به کمک مهندسان توانبخشی و با استفاده از روشهای فیزیکی و مکانیکی و همچنین با بهره‌گیری از دستگاهها، تجهیزات و ابزارهای مناسب به توانمندسازی سیستمهای حسی و عضلانی مددجو می‌پردازند. توانبخشی با بخدمت گرفتن روشها و ابزارها به ایجاد شرایط دستیابی به سلامتی و بدست آوردن توانایی‌های عصبی ـ عضلانی ـ اسکلتی مختل شده، کمک می‌نماید.
محیط ها وفرصت های شغلی مهندسین پزشکی:
همونطور که گفتیم این مهندسین میتونن در محیط های مختلفی مشغول به کار شوند و فرصت های شغلی مختلفی دارند به عنوان مثال بیمارستان ها و کلینیک ها رایج ترین و معمول ترین محیطه وهمچنین میتونن در مراکز آموزشی و دانشگاه ها،صنعت و کارخونه ها،مراکز تحقیقاتی موسسات آموزشی و پزشکی ،شرکت های خصوصی ویا حتی ادارات کار کنن.
جالبه که بگیم زمانی که مهندس پزشک در بیمارستان و یا کلینیک کار کنه به او مهندس کلینیک هم گفته میشه.
ادامه تحصیل در این رشته:
ادامه تحصیل در این رشته هم کاملا فراهمه و در ایران هم شرایط برای تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد در سه گرایش عمده بیوالکتریک،بیو مکانیک و بیو مواد مساعده و دکترای تخصصی هم داره.
مهندسی پزشکی در ایران و آینده شغلی:
از آنجاییکه مهندسی پزشکی یکی از جدیدترین رشته هاست و با توجه به وضعیت رو به بهبود و رشد مهندسی پزشکی در ایران و نیاز روزافزون کشور به فناوری پیشرفته درمانی و پیچیده تر شدن تجهیزات پزشکی برای افراد با اراده و استعدادی که با علاقه در این رشته به تحصیل و تحقیق مشغولن آینده شغلی روشنی قابل پیش بینی است.
چرا دانشجوها این رشته رو انتخاب میکنن:
چون تکنولوژی پیشرفته اون هم در تجهیزات بیمارستانی و کلینیکی و مراقبت های بهداشتی و کار مستقیم با این تجهیزات و وسایل قدرت انعطاف لازم برای جذب رو داره اما در راس اون خدمت به مردم یکی از اصول انسانیت برای کار و داشتن هر حرفه ایه که در این حرفه هم به وضوح قایل مشاهده ست و آینده شغلی حرفه ای رو هم که تقریبا تضمین میکنه اما باید گفت این رشته هم مثل هر رشته ی دیگه ای سختی خاص خودش رو داره و حتما در اون باید همراه با پیشرفت علم و تکنولوژی پیش رفت.
در دوره کارشناسی چه درس هایی رو باید خوند ؟
دروس پایه شامل فیزیک ، ریاضی، مبانی برنامه نویسی کامپیوتر،معادلات دیفرانسیل، آمار حیاتی، آزفیزیک و محاسبات عددی.
دروس تخصصی هم مدارهای الکتریکی،ریاضی مهندسی ، استاتیک ، آناتومی، فیزیولوژی ، آزمایشگاه فیزیولوژی ،بهداشت ، ماشین های ac-dc، الکترونیک، زبان تخصصی ، آز اندازه گیری و مدار،سیستم های کنترل خطی ، مدارمنطقی ، اصول توانبخشی ، فیزیک پزشکی ، میکروپروسسور ، مخابرات آنالوگ و دیجیتال ، رادیولوژی ، مقدمه ای به هوش محاسباتی ، آز مدار منطقی ، بیو فیزیک ، تجهیزات مهندسی پزشکی ، آز میکروپروسسور ، کارورزی ، آز ماشین و در نهایت پروژه بعد از گذروندن ۱۰۰ واحد است.
و همچنین دروس عمومی هم شامل اندیشه ، تربیت بدنی ، زبان خارجه ، فارسی عمومی ، تفسیر موضوعی قرآن و نهج البلاغه ، تاریخ تحلیلی صدر اسلام ، آیین زندگی و مفاهیم ،انقلاب اسلامی ایران و اندیشه سیاسی امام و دانش خانواده ست.
دروس پایه شامل فیزیک ، ریاضی، مبانی برنامه نویسی کامپیوتر،معادلات دیفرانسیل، آمار حیاتی، آزفیزیک و محاسبات عددی.
دروس تخصصی هم مدارهای الکتریکی،ریاضی مهندسی ، استاتیک ، آناتومی، فیزیولوژی ، آزمایشگاه فیزیولوژی ،بهداشت ، ماشین های ac-dc ، الکترونیک، زبان تخصصی ، آز اندازه گیری و مدار،سیستم های کنترل خطی ، مدارمنطقی ، اصول توانبخشی ، فیزیک پزشکی ، میکروپروسسور ، مخابرات آنالوگ و دیجیتال ، رادیولوژی ، مقدمه ای به هوش محاسباتی ، آز مدار منطقی ، بیو فیزیک ، تجهیزات مهندسی پزشکی ، آز میکروپروسسور ، کارورزی ، آز ماشین و در نهایت پروژه بعد از گذروندن ۱۰۰ واحد است.
و همچنین دروس عمومی هم شامل اندیشه ، تربیت بدنی ، زبان خارجه ، فارسی عمومی ، تفسیر موضوعی قرآن و نهج البلاغه ، تاریخ تحلیلی صدر اسلام ، آیین زندگی و مفاهیم ،انقلاب اسلامی ایران و اندیشه سیاسی امام و دانش خانواده ست.
