مقدمه:
گروه های مورد نظر:بیمار،اپراتور و پزشک،دستگاه الکتریکی
از آنجایی که واکنش بدن بیمار با بدن فرد سالم در مقابل عبور جریان متفاوت است،با عبور جریان هایی با دامنه ی پایین تر از بدن بیمار،برق گرفتگی ایجاد میشود که برای فرد سالم ممکن است خطری نداشته باشد.
آستانه ادراک
۰٫۵میلی آمپر در جریان ۶۰ هرتز متناوب
۲ تا ۱۰ میلی آمپر در جریان مستقیم
آستانه ادراک:
هنگامیکه چگالی جریانهای محلی در نورن های منتهی بر پوست به اندازه کافی بزرگ باشد باعث احساس سوزش میشود.جریان آستانه ی ادراک کمترین مقدار جریانی است که فرد میتواند حس کند. این آستانه میان افراد مختلف فرق میکند.
زمانیکه فرد با دست مرطوب سیم دارای جریان را لمس میکند.آستانه ادراک در حدود ۰٫۵ میلی آمپر در جریان متناوب است.این آستانه در جریان مستقیم (DC) 2تا۱۰میلی آمپر میباشد و باعث گرمایش جزئی پوست میشود.
جریان مستقیم:
جریانی که دارای دو قطب مثبت و منفی است.این جریان توسط پیل یا باتری یا توسط دستگاه یکسو ساز تولید میشود.
مقاومتی که بدن انسان در مقابل جریان مستقیم از خود نشان میدهد بسیار بیشتر از جریان متناوب است.به طوری که انسان میتواند تا ۸۰ میلی آمپر جریان مستقیم از بدن خود عبور دهد بدون اینکه اثر مهمی در سیستم تنفسی و قلبی ایجاد شود.
جریان متناوب:
جریانی که در هر لحظه جهت ،و در نتیجه قطب های آن عوض میشود.در این نوع جریان در ۲۵میلی آمپرخطر برق گرفتگی وجود دارد.
جریان رهایش:
برای مقادیر بیشتر جریان،اعصاب و عضلات بشدت تحریک میشوند و باعث درد و خستگی میشوند،انقباض غیر ارادی عضلات یا رفلکس های پس زنی توسط ،فردی که جریان بیش از آستانه را تجربه میکند باعث صدمات فیزیکی ثانویه مانند: افتادن از نردبان میشود.
جریان رهایش بعنوان بیشترین جریانی است که در آن فرد میتواند بطور ارادی به حالت اولیه برگردد.کمترین آستانه برای جریان رهایش ۶میلی آمپر است.از آنجایی که جریانهای بالاتر باعث انقباض غیرارادی عضلات تنفسی میگردد. درصورتیکه جریان قطع نگردد باعث خفگی خواهد شد.
در خلال آزمایشات توقف تنفسی در جریان ۱۸-۲۲ میلی آمپر دیده میشود.
انقباض غیر ارادی تنفسی:
انقباض غیر ارادی عضلات و تحریک اعصاب میتواند دردناک باشد و در صورتیکه طولانی مدت شود باعث خستگی میشود.
فیبریلاسیون بطنی:
بخشی از جریان که از میان قفسه سینه عبور میکند از قلب میگذرد.اگر دامنه جریان برای تحریک تنها بخشی از عضلات قلب کافی باشد انتشار عادی فعالیت الکتریکی در عضلات قلب دچار وقفه گردیده و اگر فعالیت الکتریکی قلب به میزان کافی قطع بماند در نتیجه پمپاژ قلب از فعالیت باز ایستاده و مرگ فرا میرسد و یا اینکه ضربان قلب در هر دقیقه به۳۰۰بار میرسد. این ریتم سریع و نامنظم قلبی به نام فیبریلاسیون بطنی شناخته میشود.و متاسفانه با قطع جریان متوقف نمیگردد.
آستانه فیبریلاسیون بطنی برای انسان با وزن متوسط حدود ۷۵-۴۰۰میلی آمپر است.
فعالیت ریتمیک عادی قلب تنها در صورتی باز میگردد که یک جریان بالا توسط دفیبریلاتور بر همه ی سلول های عضله قلب بطور همزمان اعمال شود. پس از اینکه همه سلول ها همراه با یکدیگر شروع به استراحت نمایند یک ریتم نرمال معمولا از سر گرفته میشود.
انقباض تقویت شده قلب:
هنگامیکه جریان به اندازه کافی بزرگ باشد کل عضله قلب منقبض میشود.اگر چه قلب در حالی که جریان اعمال میشود از ضربان باز می ایستد اما زمانیکه جریان قطع شود به ریتم نرمال خود باز خواهد گشت،دقیقا همانند دفیبریلاسیون اطلاعات بدست آمده از آزمایشات روی حیوانات نشان میدهد که کمترین جریان برای انقباض کامل عضلات قلب از۱-۶ آمپر متغییر است.هیچ آسیب غیر قابل بازگشتی برای بافت قلب در نتیجه کاربردهای این جریان شناخته نشده است.(نقش الکتروشوک)
صدمات فیزیکی و سوختگی ها:
اطلاعات کلی در مورد تاثیرات جریان های بیشتر از۱۰ آمپر وجود دارد(بخصوص برای جریانهای با مدت زمانی کم).
گرمادهی مقاومتی معمولا باعث ایجاد سوختگی روی پوست در نقاط ورودی جریان میشود،چرا که مقاومت پوستی بالا است. ولتاژهای بزگتر از۲۴۰ ولت میتوانند پوست را سوراخ کنند،مغز و بافت های عصبی تحریک پذیری خود را از دست داده و جریان های اضافی به انقباضات عضلانی منجر میگردند که باعث میشود اتصالات عضله از استخوان جدا گردند.
حالت های عبور جریان برق از بدن ( برق گرفتگی):
۱- از دست به دست
۲- از یک دست به یک پا
۳- از دست راست به پا ها
۴ – از دست چپ به پا ها
۵- از پا به پا
مسیر عبورجریان و مدت زمان در برق گرفتگی در پایین آوردن مقاومت بدن شخص موثر است. هر چه مدت عبور جریان برق از بدن بیشتر باشد مقاومت بدن کمتر میشود یعنی مقاومتی که بدن در مقابل عبور جریان در لحظات اول از خود نشان میدهد بسیار بیشتر از گذشت چند لحظه بعد میباشد.
نکته: خطرناکترین حالت مسیر عبور جریان وقتی است که جریان از یک دست وارد و از دست دیگر خارج شود،زیرا در این هنگام جریان متناوب برق از قلب و ریه میگذرد و میتواند باعث از کارافتادگی و در نهایت مرگ میشود.
عوامل موثر بر مقاومت پوست:
۱-مقاومت پوست بر اختلاف پتانسیل (شدت جریان) وابسته نیست بلکه به جنس و شکل ماده بستگی دارد.
۲-بطور متوسط مقاومت بدن اکثر افراد بین ۲۵۰۰ تا ۵۰۰۰ اهم است،با این حال مقدار مقاومت بدن انسان در شرایط مختلف فرق دارد.
۳-رطوبت پوست مقدار مقاومت بدن را کم میکند تا جایی که خطر برق گرفتگی در صورت تماس با برق بسیار شدید و کشنده خواهد بود.
۴-هر چه سطح تماس پوست با ناقل برق بیشتر باشد مقاومت کمتری در مدار عبور جریان ایجاد میشود.
۵-با افزایش زمان عبور جریان الکتریکی از بدن مقاومت کم میشود. زیرا با گذشت زمان برق سطح پوست را که مقاومت بیشتری دارد میسوزاند وخاصیت عایق از بین میرود.
۶-مقاومت الکتریکی بدن انسان ثابت نیست و براثر عوامل فردی و شرایط محیط ممکن است به نسبت ۱ تا۱۰۰ تغییر کند.
عوامل موثر در تغییرمقاومت پوست:
۱-حالت روحی فرد( خستگی،گرسنگی،تشنگی،عصبانیت،خنده و غم)عواملی هستند که مقاومت بدن را تغییر میدهند.
۲-سطح و فشار تماس: هرچه سطح فشار و تماس بیشتر باشد،مقاومت کمتر است.بیشترین مقاومت بدن در قسمت پوست است، بطوریکه مقاومت پوستهای خشک و سالم گاهی تا چند هزار اهم میرسد.از آنجایی که جریان برق برای عبور از بدن از پوست داخل و خارج میشود هرگونه اقدامی که در جهت بالا بردن مقاومت محل ورود و خروج صورت گیرد خطر برق گرفتگی را کاهش میدهد.دستکش و کفش برای فردی که با تاسیسات برق در تماس است حائز اهمیت است،زیرا دستکش و کفش باعث افزایش مقاومت در برابر عبور جریان میشود.
